Dziś mija 270. rocznica
urodzin tego najwybitniejszego cieszyńskiego myśliciela, który
założył najstarszą na obecnych ziemiach polskich bibliotekę i
muzeum, znane nam współczesnym jako Muzeum Śląska Cieszyńskiego.
Leopold Jan Szersznik
(właśc. Scherschnik) urodził się 3 III 1747 roku w Cieszynie, w
cieszyńskiej rodzinie mieszczańskiej jako najstarszy syn Jana
Antoniego Szersznika i Joanny Alojzy zd. Polzer. Ojciec Leopolda
pełnił funkcję syndyka miejskiego w Cieszynie, a jego matka była
córką prawnika i burmistrza Cieszyna Leopolda Innocentego Polzera.
Swoją najwcześniejszą
edukację rozpoczął w szkołach jezuickich w Cieszynie. W roku 1762
podjął studia filozoficzne w Ołomuńcu, następnie zgłębiał
humanistykę w Brzeżnicach i w końcu od 1768 roku matematykę,
historię kościoła, a także języki grecki i hebrajski. W latach
1770–1772 był nauczycielem gramatyki czeskiej w Chebie, a od 1777
roku został profesorem gimnazjum w Cieszynie.
Od 1804 roku pełnił
również godność nadzorcy szkół katolickich w Księstwie
Cieszyńskim, sugerując wprowadzenie polskich podręczników w
nauczaniu początkowym. Przypomnijmy, że obowiązek szkolny w
Księstwie Cieszyńskim wprowadzono w 1774 roku, przez cesarzową
Austrii i księżną cieszyńską Marię Teresę. Odtąd każde
dziecko, które osiągnęło szósty rok życia, było przyjmowane do
szkoły podstawowej. W zachodniej części naszego księstwa
praktycznie wiek szkolny nie zmienił się od 243 lat.
Do zainteresowań
Leopolda Jana Szersznika należały: matematyka, historia, botanika i
geologia. Szczególnie dbał o rozwój kulturalny i wizerunek
Cieszyna. Założył romantyczne ogrody publiczne nazywane
„cieszyńską arkadią”, które niestety nie zachowały się do
naszych czasów.
Już od najmłodszych lat
gromadził swój imponujący księgozbiór, który od 1782 roku był
udostępniany publicznie. Napotykamy więc tutaj na pierwszą
publiczną bibliotekę w Księstwie Cieszyńskim i zarazem jedną z
najstarszych na obecnych ziemiach polskich.
Wśród jego
najważniejszych prac, które ukazały się drukiem należy wymienić
te poświęcone praskiemu Klementinum czy Słownik biograficzny
najwybitniejszych artystów i pisarzy w Księstwie Cieszyńskim
(niem. Nachrichten von Schriftstellern und Künstlern aus dem
Teschner Fürstenthum). Cennym źródłem do badań nad historią
i genealogią rodów szlacheckich w Księstwie Cieszyńskim jest
zbiór materiałów genealogiczno-historycznych stworzonych przez
Leopolda Jana Szersznika.
Był po prostu z
Księstwa Cieszyńskiego, czyli „stela”
Ciekawostką dotyczącą
jego osoby jest fakt, że dotąd żadna opcja narodowa zamieszkująca
Księstwo Cieszyńskie nie wpisała go w swój nurt ideologiczny. Był
on za mało polski. Był też za mało czeski. Nawet za mało w nim
było niemieckości. Wydaje się zatem, że Leopold Jan Szersznik
był typowym mieszkańcem Księstwa Cieszyńskiego i był po prostu
„stela”. Dlatego niniejszy artykuł zatytułowałem najbardziej
odpowiednio: Leopold Jan Szersznik z Księstwa Cieszyńskiego.
Niemożliwość
„unarodowienia” jego osoby sprawia, że słyszymy o Leopoldzie
Janie Szerszniku niezwykle rzadko w dyskursie publicznym pomimo tego,
że był wybitnym naukowcem.