Kiedy w 1918 roku upadały monarchie, a mapy świata zmieniały się w zawrotnym tempie, jednym z licznych „aktorów” tych wydarzeń stało się również Księstwo Cieszyńskie. W październiku 1918 roku Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego „proklamuje uroczyście przynależność państwową Księstwa Cieszyńskiego (sic!) do wolnej, niepodległej, zjednoczonej Polski...”. Dwa lata później granice księstwa rozmywają się w granicach niepodległej Polski i Czechosłowacji, co poprzedza polsko-czechosłowacki spór o te tereny. Jednak czy rzeczywiście historia dawnego księstwa zakończyła się wówczas definitywnie?
![]() |
Karol Ludwik von Habsburg-Lothringen-Teschen z rodziną |
Tradycyjnie przyjmuje się, że ostatnimi książętami cieszyńskimi byli Fryderyk von Habsburg-Teschen oraz jego żona Izabela von Croy und Dülmen, jednak w przypadku Księstwa Cieszyńskiego nigdy nie doszło do podpisania formalnego aktu abdykacji Habsburgów. Pomimo podziału księstwa pomiędzy Polskę i Czechosłowację nadal Fryderyk von Habsburg-Teschen był właścicielem licznych – prywatnych – majątków na terenach pomiędzy Białą a Ostrawicą. Kwestii tej nie rozwiązał nawet wyrok sądu w Cieszynie z 1927 roku, kiedy Państwo Polskie przejęło większość majątków Habsburgów w polskiej części Księstwa Cieszyńskiego. W wyroku zaznacza się, że „arcyksięcia Fryderyka uznaje się wyłącznym właścicielem dóbr wolnodziedzicznych oraz dóbr objętych substytucją fidelikomisową”. Niewielką część majątków książę zatem zachował, a sąd w Cieszynie, ani Państwo Polskie nie zażądało nigdy od arcyksięcia Fryderyka zrzeczenia się dziedzicznego tytułu „księcia cieszyńskiego”, który przysługiwał Habsburgom od 1653 roku.
W 1653 roku umiera ostatnia przedstawicielka Piastów cieszyńskich – Elżbieta Lukrecja. Po jej śmierci zgodnie z zapisem aktu lennego książąt cieszyńskich, władzę w Księstwie Cieszyńskim przejmują królowie czescy, którymi wówczas byli już Habsburgowie. Do 1722 roku księstwo stanowiło bezpośrednią własność kolejnych cesarzy Austrii, a jednocześnie królów czeskich, którzy 12 maja 1722 roku przekazali je w lenno nowemu właścicielowi – Leopoldowi Józefowi z dynastii Vaudémont. Kiedy Leopold umiera, w 1729 roku Księstwo Cieszyńskie przechodzi w ręce jego syna – Franciszka Stefana, będącego od 1736 roku małżonkiem cesarzowej Marii Teresy. Pomimo tego Księstwo Cieszyńskie było jego prywatnym majątkiem, a po jego śmierci w 1765 roku, na krótko powróciło do cesarzy Austrii, po czym w 1766 roku zostało przekazane w lenno jego córce Marii Krystynie oraz jej mężowi Albertowi Sasko-Cieszyńskiemu.
Linia cieszyńskich Habsburgów wywodzi się jednak od arcyksięcia Karola Ludwika, który w 1822 roku dziedziczy Księstwo Cieszyńskie po swych przybranych rodzicach. Karol Ludwik był synem cesarza Austrii Leopolda II i jego żony Marii Ludwiki z dynastii Burbonów. Kiedy w 1792 roku cesarz Leopold II umiera, a dwa miesiące później umiera również jego żona Maria, wychowaniem młodego arcyksięcia Karola Ludwika, zajęła się jego ciotka Maria Krystyna (rodzona siostra cesarza Leopolda II) oraz jej mąż Albert Sasko-Cieszyński. Oboje nie mieli własnego potomstwa, toteż całą miłość przelali na przybranego syna, któremu w testamentach zapisali ich wszystkie majątki wraz z Księstwem Cieszyńskim. Fakt ten dał początek nowej linii książąt cieszyńskich wywodzących się z rodu Habsburgów.
Karol Ludwik ożenił się 17 września 1815 roku z Henriettą von Nassau-Weilburg. Z tego małżeństwa przyszło na świat siedmioro dzieci: Maria Teresa Izabela, późniejsza żona Ferdynanda II Burbona – króla Obojga Sycylii; Albrecht Fryderyk, późniejszy następca tronu cieszyńskiego; Karol Ferdynand; Fryderyk Ferdynand; Rudolf Franciszek; Maria Karolina; Wilhelm Habsburg.
Jako właściciel Księstwa Cieszyńskiego, które odziedziczył po przybranych rodzicach, był jednym z najzamożniejszych Habsburgów w monarchii. Kładł ogromny nacisk na rozwój rolnictwa i przemysłu. W 1838 roku Karol Ludwik zakupił sąsiednie Państwo Żywieckie, które zostało włączone do Komory Cieszyńskiej i stało się prywatnym majątkiem Habsburgów cieszyńskich. Po śmierci Karola Ludwika w 1847 roku Państwo Żywieckie oraz Księstwo Cieszyńskie odziedziczył jego najstarszy syn Albrecht Fryderyk von Habsburg-Teschen.
Albrecht kontynuował dzieło swojego ojca i inwestował w rozwój gospodarczy i ekonomiczny swojego księstwa. 1 maja 1844 roku w Monachium ożenił się z księżniczką bawarską Hildegardą, córką króla Bawarii – Ludwika I Wittelsbacha. Z tego małżeństwa urodziło się troje dzieci: Maria Teresa, późniejsza żona księcia Filipa Wirtemberskiego; Karol, zmarły w dzieciństwie oraz Matylda, która zginęła tragicznie na oczach całej rodziny, kiedy od niedopałka papierosa jej suknia stanęła w płomieniach.
Kiedy zmarł książę Albrecht von Habsburg-Teschen, nieposiadający męskiego potomka, tytuł książąt cieszyńskich przeszedł na jego bratanka – Fryderyka von Habsburg-Teschen. Fyrderyk był najstarszym synem arcyksięcia Karola Ferdynanda (drugiego syna Karola Ludwika Habsburga) i jako najstarszy syn odziedziczył Księstwo Cieszyńskie po swym zmarłym wuju Albrechcie w 1895 roku. Jego brat Karol Stefan otrzymał z kolei Państwo Żywieckie, a w 1916 roku został uznany za kandydata do korony Królestwa Polskiego w razie restytucji monarchii po zakończeniu I wojny światowej. Gdyby tak się stało, przedstawiciele linii cieszyńskich Habsburgów zasiadaliby dziś na polskim tronie.
Fryderyk wzorem swych przodków dbał o rozwój ekonomiczny i gospodarczy Księstwa Cieszyńskiego i za swoje sukcesy na polu ekonomii, arcyksiążę uzyskał doktoraty na uniwersytetach w Wiedniu, Pradze, Brnie i Lwowie. Pod względem gospodarczym Księstwo Cieszyńskie stanowiło za jego rządów przykład nowoczesności i postępu, który został dramatycznie przerwany i zahamowany wraz z wybuchem I wojny światowej i tym, co nastąpiło po jej zakończeniu.
8 października 1878 roku Fryderyk, ożenił się z księżniczką Izabellą von Croÿ-Dülmen. Z tego małżeństwa urodziło się dziewięcioro dzieci: Maria Krystyna, żona księcia Emanuela Alfreda zu Salm-Salm; Maria Anna, żona księcia Eliasza Parmeńskiego; Maria Henrietta, żona księcia Gottfrieda von Hohenlohe-Waldenburg-Schillingsfürst; Natalia Maria; Stefania Maria; Gabriela Maria; Isabella Maria, żona księcia Jerzego Franciszka Bawarskiego; Maria Alicja, żonę barona Fryderyka Waldbotta von Bassenheim oraz Albrecht II Franciszek, który ożenił się trzykrotnie, najpierw z Ireną Dorą Lelbach, następnie Katalin Bocskay de Felsö-Banya i Lidią Georginą Strauss-Dörner.
Po zakończeniu I wojny światowej Fryderykowi z całego cieszyńskiego majątku pozostał jedynie dziedziczny tytuł księcia cieszyńskiego, który naturalnie nosił też jego syn Albrecht II. Po śmierci Fryderyka w 1936 roku Albrecht II staje się oficjalnie „Głową Domu Cieszyńskiego”. W 1930 roku zrzekł się jedynie swych praw do korony cesarskiej z uwagi na zawarcie związku morganatycznego z Irène Lelbach, zachowując jednak tytuł księcia cieszyńskiego oraz księcia Węgier. Albrecht II cieszył się znaczącym uznaniem europejskich rojalistów i konserwatystów. W dwudziestoleciu międzywojennym Albrecht II należał do popularnych monarchów-celebrytów, kreując swój medialny wizerunek „monarchy-luzaka”.
Niestety na jego karierę sympatycznego idola, rzuciła się cieniem II wojna światowa, kiedy oficjalnie wspierał finansowo węgierską partię faszystowską strzałkowców, a potajemnie prowadził współpracę z Głównym Urzędem Bezpieczeństwa Rzeszy. Jak donoszą węgierskie media, pomagał też w ucieczce osobom odpowiedzialnym za masakrę ludności serbskiej i żydowskiej w Nowym Sadzie w roku 1942. Pod koniec wojny został za to uznany przez węgierskich komunistów winnym zbrodni wojennym. W związku z tym Albrecht wyjechał ze swoją kochanką Lidią Strausz-Dorner do Ameryki Południowej. Tam posługiwał się dominikańskim, a później paragwajskim paszportem, wystawionym na nazwisko hrabiego Siriny. Mieszkając w Paragwaju i Argentynie, jego prawdziwa tożsamość nie była tajemnicą wśród węgierskich, polskich i czechosłowackich imigrantów, którym pomagał w ucieczkach przed komunistycznym reżimem na tereny Ameryki Południowej.
Albrecht był trzykrotnie żonaty. W 1930 roku ożenił się z Ireną Dorą Lelbach. Jego drugą żoną była młodziutka Katalin Bocskay de Felsö-Banya, jednak szybko zaczął się spotykać z popularną, węgierską aktorką i śpiewaczką Lidią Strausz-Dorner. Podobno w 1940 roku młoda Katalin, próbowała nawet zastrzelić swego niewiernego męża. Oficjalnie Albrecht i Katalin rozwiedli się w 1951 roku w Morales w Meksyku, a tego samego roku w Buenos Aires, Albrecht ożenił się ze swoją wieloletnią kochanką Lidią Strausz-Dorner. Z małżeństwa z Katalin, Albrecht doczekał się dwóch córek: Charlotty (ur.1940, zm. 2020), żony Ferdynanda Wutlonena oraz Idilko (ur. 1942), żony Josepha Calleja (do 1978) i Terry'ego Fortiera (od 1982). Obu córkom oficjalnie przysługują tytuły księżniczek Węgier i Cieszyna.
Albrecht umiera 23 lipca 1955 roku w Buenos Aires po nieudanej operacji. Tytuł księcia cieszyńskiego i „Głowy Domu Cieszyńskiego” przechodzi oficjalnie na jego kuzyna Leona Stefana urodzonego w Żywcu 12 czerwca 1928. Leo Stefan zmarł 2 lutego 2020 roku a tytuł księcia cieszyńskiego, przeszedł na jego syna Albrechta III Stanisława, urodzonego w 1963 roku, będącego obecnie oficjalnym spadkobiercą i tytularnym księciem cieszyńskim z rodu Habsburgów.