Szlakiem św. Melchiora Grodzieckiego

Definicji Europy Środkowej są tysiące. Jest to bowiem nieokreślony oficjalnie i administracyjnie twór, który zostaje ujęty w ramy na przeróżne sposoby – w zależności od punktu widzenia definiującego. Niektórzy wskazują na aspekty historyczne, inni geograficzne, jeszcze inni kulturowe. Złapać fenomen Europy Środkowej można na wiele sposobów, a motywów mitotwórczych jest na pęczki. Dlatego, jako osobę dość mocno wgłębiającą się w tę tematykę, zainteresowała mnie postać pochodzącego z Księstwa Cieszyńskiego świętego Melchiora Grodzieckiego, zwanego przez wielu patronem Europy Środkowej właśnie. Bez zbędnego wahania ruszyłem więc wraz z ekipą filmową na szlak, mający zajerestrować ważne miejsca w życiu męczennika. 

Obraz ołtarzowy w kościele pw. św. Męczenników Koszyckich w Koszycach (fot. J. Połomski)

Wypada na chwilę zarzucić kuszący "cieszynocentryzm" i dodać, że sam Melchior Grodziecki wymieniany jest zazwyczaj w annałach obok dwóch towarzyszy swojej męczeńskiej drogi do świętości: siedmiogrodzkiego Węgra Stefana Pongracza oraz pochodzącego z Chorwacji Martina Kriża. Wszyscy trzej, zamordowani w wyjątkowo brutalny sposób w drugiej dekadzie siedemnastego wieku w Koszycach przez żądne krwi wojska Jerzego Rakoczego. Wymieniani są odtąd w kronikach kościelnych jako Trzej Męczennicy Koszyccy. Jednak postać Melchiora Grodzieckiego jest dość interesująca jeszcze z innego powodu – jego życiorys generuje mnóstwo pytań, na które – wraz ze wspomnianą ekipą filmową – postanowiliśmy znaleźć odpowiedź. Już samo miejsce urodzenia świętego stanowi spór historyków, a wątpliwości mnożą się jeszcze po samej śmierci Grodzieckiego. Dlaczego kościół tak długo czekał na beatyfikację tego jezuity? Czemu do jego kanonizacji doprowadził Jan Paweł II dopiero w 1995 roku? I – przede wszystkim – dlaczego, mimo dość mocnego kultu (szczególnie na terenie Słowacji) o świętym Melchiorze Grodzieckim wie się i mówi się tak mało? O tym, czy znaleźliśmy odpowiedzi dowiecie się z przygotowywanego filmu.


Szlak życia Melchiora Grodzieckiego wiódł przez miasta drogi i trakty Europy Środkowej. Wystartowaliśmy z obszaru dawnego Księstwa Cieszyńskiego, gdzie nasz bohater spędził pierwsze lata swojego życia, a pamięć o nim jest wciąż dość mocna. To właśnie w Cieszynie doszło do trzydniowych uroczystości beatyfikacyjnych, a w kościele Serca Jezusowego, który znajduje się obecnie w Czeskim Cieszynie, znajdują się relikwie świętego. Zawitaliśmy do stolicy Moraw – czyli Brna – odnajdując pozostałości po jezuitach (bo właśnie z tego zakonu wywodził się Grodziecki) między innymi w obecnym budynku Sądu Krajowego, oraz czeskiej Pragi, pełnej pojezuickich śladów. Stołeczny habsburski Wiedeń odkrył przez nami niewielki kompleks, rozłożony na planie trójkąta, w którym dominantę stanowi klasztor Dominikanów, Austriacka Akademia Nauk oraz Archiwum Uniwesytetu Wiedeńskiego – wszystkie trzy budynki związane niegdyś z jezuitami, a więc z pewnością odwiedzane przez przebywającego w Wiedniu Melchiora Grodzieckiego. W tych miastach, podobnie jak w dolnośląskim Kłodzku, gdzie zakonnik uczył w kolegium jezuickim, i południowo czeskim uroczym miasteczku Jindřichův Hradec, pamięć o świętym jest nieco przyprószona patyną. Inaczej jest na Słowacji – szczególnie w Koszycach, miejscu stracenia trzech męczenników. Obchody 400-lecia męczeńskiej śmierci trzech świętych są wizualnie widoczne – zarówno w katedrze, Kościele Trójcy Świętej, jak i poświęconym trzem męczennikom kościele parafialnym na przedmieściach miasta. Duże zaskoczenie stanowi Trnava – miasto, do którego kilkanaście lat po śmierci trafiły szczątki męczenników. Piękne i zadbane zachodniosłowackie miasto nie włączyło się we wspomniane obchody zbyt intensywnie, choć pamiątek po świętych jest tu chyba najwięcej.

Czaszki św. Melchiora Grodzieckiego i św. Stefana Pongracza w kościele św. Trójcy w Trnawie (fot. J. Połomski)

Melchior Grodziecki był środkowoeuropejczykiem. Pochodził z ziemi pełnej tolerancji, na której mieszkali w zgodzie ludzie wielu narodów, wyznań i światopoglądów. Poprzez męczeńską śmierć stał się ofiarą przepotwornej wojny religijnej, znanej powszechnie jako wojna trzydziestoletnia, która przyszła na tę ziemię z zewnątrz i zmieniła kompletnie zastany tu porządek.














Wpis powstał w ramach projektu "Szlakiem św. Melchiora Grodzieckiego" który został dofinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i budżetu państwa w ramach Funduszu Mikroprojektów Euroregionu Śląsk Cieszyński - Tešinské Slezsko Programu Interreg V-A Reepublika Czeska - Polska