Urząd marszałka był najwyższą
funkcją w Księstwie Cieszyńskim. Pełniący go byli bowiem ze
wszystkich urzędników dworskich najbliżej osoby księcia, a w
razie jego nieobecności stawali się bezpośrednimi zastępcami
panującego.
Choć sam urząd pojawia się w
źródłach nieprzerwanie od 1412 roku, to niewątpliwie na dworze
książąt cieszyńskich sięga on korzeniami co najmniej drugiej
połowy XIV wieku. Niestety stan zachowanych źródeł nie pozwala na
odkrycie wcześniejszych nazwisk. Marszałkowie byli w dokumentach
zawsze wymieniani jako pierwsi spośród licznych świadków. O tym,
że był to urząd o czysto książęcym rodowodzie, informuje
używane w dokumentach określenie tej funkcji jako: unser
marschal; marschalcus nostris; marsalek nass –
czyli „nasz marszałek”. Od 1482 roku zmieniono określenie na:
marssalek Knizectvi Tiessynskeho; marsallek knizectvi
nasseho Tiessynskeho – czyli „marszałek Księstwa
Cieszyńskiego”, a w 1609 roku ostatecznie zmieniono nazwę urzędu
na: marssalek zemsky Knizectvi Tiessynskeho – czyli
„marszałek ziemski Księstwa Cieszyńskiego”.
Marszałkami Księstwa Cieszyńskiego
były najbardziej wpływowe osoby w kraju. Zdarzało się jednak, że
jakiś inny urzędnik zyskiwał na znaczeniu. Wtedy nie powoływano
na to stanowisko nikogo. Najdłuższy wakat na tym urzędzie trwał
aż dziewiętnaście lat.
W razie nieobecności księcia
marszałek przewodniczył instytucjom samorządu ziemskiego, a czasem
też bywał oddelegowany, by zasiadać w składzie sądu zamkowego. O
wysokiej funkcji książęcych marszałków świadczy również fakt,
że zarządzali oni księstwem podczas nieobecności księcia.
Niewątpliwie marszałków z książętami łączyły bardzo bliskie
stosunki oparte na wzajemnym zaufaniu, a zarazem przyjaźni. Dobrze
widać to na przykładzie księcia Wacława III Adama, który, kiedy
dowiedział się o śmierci swojego marszałka Erazma Rudzkiego z
Rudz w 1547 roku, natychmiast powrócił z Pragi do Cieszyna.
Marszałek jako najwyższy z urzędników
państwowych w Księstwie Cieszyńskim przewodniczył książęcym
intronizacjom, osadzając na tronie nowego władcę i przekazując mu
regalia władzy. Odgrywał również ważną rolę w czasie pogrzebów
książęcych, kiedy nad trumną księcia przełamywał jego tarczę,
chorągiew i pieczęć jako symbol końca rządów monarchy.
Marszałkowie uczestniczyli również w
życiu towarzyskim dworu książęcego. Pierwotnie też do obowiązków
marszałka należało przestrzeganie porządku i zapewnienie
bezpieczeństwa księcia oraz jego dworzan. Dbał o dotrzymywanie
dworskiego ceremoniału, zajmował się organizacją uroczystości na
dworze księcia i zarządzał zamkową służbą. W drugiej połowie
XV wieku funkcje te powierzono specjalnie do tego mianowanemu
marszałkowi dworu, który był urzędnikiem dworskim, natomiast
funkcję państwową sprawował odtąd marszałek ziemski.
Po śmierci ostatniej Piastówny –
Elżbiety Lukrecji w 1653 roku urząd marszałka dworskiego stracił
znaczenie i został zniesiony. Z kolei funkcja marszałka ziemskiego
stopniowo przeplatała się i przekształcała w urząd hetmana
ziemskiego. Odtąd hetman ziemski sprawował władzę w Księstwie
Cieszyńskim w imieniu Habsburgów, którzy, dotrzymując tradycji,
mianowali nowych marszałków/hetmanów z rzesz lokalnej szlachty.
Funkcja ta zniknęła ostatecznie
dopiero po 1790 roku w wyniku przeprowadzonych w całym Cesarstwie
Austriackim reform cesarzowej Marii Teresy i jej syna Józefa II.
Ostatni marszałek/hetman ziemski Księstwa Cieszyńskiego został
wymieniony w dokumencie z 17 marca 1795 roku.
LISTA MARSZAŁKÓW KSIĘSTWA CIESZYŃSKIEGO
Marszałek
|
Lata pełnienia urzędu
|
Herb rodowy
|
Mikołaj z Bładnic (lub z Błotnic)
|
1412 – 1423
|
(nieznany)
|
Lorenz Saschke z Szonowa
|
1423 – 1426
|
 |
Hans Janczar z Simoradza
|
1426 – 1434
|
(nieznany)
|
Mikołaj Kornic z Dębowca
|
1434 – 1438
|
 |
Hans Janczar z Simoradza (po raz drugi)
|
1438 – 1440
|
(nieznany)
|
Mikołaj Kornic z Dębowca (po raz drugi)
|
1440 – 1461
|
 |
Mikołaj z Gródka
|
1461 – 1482
|
 |
Mikołaj Brodecki z Brodku
|
1482 – 1517
|
 |
Jan Sedlnicky z Choltic
|
1517 – 1528
|
 |
WAKAT NA URZĘDZIE TRWAJĄCY 19 LAT
|
||
Erazm Rudzki z Rudz
|
1545 – 1547
|
 |
WAKAT NA URZĘDZIE TRWAJĄCY 10 LAT
|
||
Kaspar Wilczek z Dobrej Zemicy
|
1557 – 1560
|
 |
WAKAT NA URZĘDZIE TRWAJĄCY 6 LAT
|
||
Jerzy Sedlnicky z Choltic
|
1566 – 1568
|
 |
Mikołaj Karwiński z Karwiny
|
1568 – 1590
|
 |
Jarosław Skrbeński z Hrzisztie
|
1590 – 1602
|
 |
Mikołaj Cygan ze Słupska
|
1602 – 1605
|
 |
Kaspar Rudzki z Rudz (starszy)
|
1605 – 1617
|
 |
WAKAT NA URZĘDZIE TRWAJĄCY 6 LAT
|
||
Erazm II Rudzki z Rudz
|
1623 – 1629
|
 |
Piotr Mitrowski z Nemyśla
|
1629 – 1635
|
 |
Mikołaj Wilczek z Dobrej Zemicy (starszy)
|
1635 – 1659
|
 |
Jan Skrbeński z Hrzisztie
|
1659 – 1668
|
 |
Abraham von Eckh
|
1668 – 1670
|
 |
Adam Borek z Roztropic i Tworkowa
|
1670 – 1693
|
 |
Franciszek Rudolf Wilczek z Dobrej Zemicy
|
1693 – 1697
|
 |
Rudolf Sobek z Kornic
|
1697 – 1709
|
 |
Adam Wacław Paczyński z Tenczyna
|
1709 – 1724
|
 |
Karol Franciszek Skrbeński z Hrzisztie
|
1724 – 1740
|
 |
Adam Wacław Goczałkowski z Goczałkowic
|
1740 – 1742
|
 |
Karol Traugutt Skrbeński z Hrzisztie
|
1742 – 1767
|
 |
Adam Goczałkowski z Goczałkowic
|
1767 – 1775
|
 |
Karol Celesta z Celestiny
|
1775 – 1795
|
 |
URZĄD ZNIESIONY W WYNIKU REFORM PAŃSTWOWYCH
|
||
Marszałek dworu
|
Lata pełnienia urzędu
|
Herb rodowy
|
Mikołaj Rudzki z Rudz
|
1552 – 1573
|
 |
Kaspar Sobiszowsky z Szinowic
|
1573 – 1602
|
 |
Jan Barsky z Bastie
|
1602 – 1608
|
 |
Adam Rodowsky z Hustyrzan
|
1608 – 1640
|
 |
Wacław Gotfryd z Hohensteinu
|
1640 – 1653
|
 |
PO ŚMIERCI ELŻBIETY LUKRECJI FUNKCJA MARSZAŁKA
DWORU ZOSTAŁA ZLIKWIDOWANA
|
||