Kiedy prześledzimy
historię Księstwa Cieszyńskiego, nietrudno zauważyć, że
praktycznie od zawsze jego gospodarka opierała się na surowcach
kopalnych. Cieszyńska ziemia okazała się na przestrzeni wieków
bogata w tego typu surowce. Choć gospodarkę XIX i XX wieku
zdominował węgiel, to we wcześniejszych czasach Księstwo
Cieszyńskie stało na rudzie żelaza.
 |
| Stara kopalnia rudy żelaza |
Początki wydobycia rud
żelaza w tym regionie pochodzą z czasów prehistorycznych i dotyczą
jego południowo-zachodniej części, a więc pasma pomiędzy rzekami
Olzą i Ostrawicą. Niestety brakuje nam jednoznacznych źródeł, aby
potwierdzić tę działalność w sposób jednoznaczny. Bardziej pewne
wzmianki źródłowe na temat wydobycia rud żelaza pochodzą z XIII
wieku, a więc okresu formowania się Księstwa Cieszyńskiego. W
średniowieczu kopalnie rudy niewątpliwie zapewniały płynność
gotówkową książąt cieszyńskich, jednak dopiero w czasach rządów
habsburskich zyskały one na znaczeniu gospodarczym księstwa.
Wtedy też powstały na
tym terenie większe centra hutnicze w Baszce, Ustroniu, Trzyńcu i
Ostrawie. Najstarsza huta została założona w 1723 roku w
miejscowości Baszka. Do huty sprowadzano rudę z około dwudziestu
okolicznych kopalń, jedną z nich była kopalnia w Malenowicach.
Drugim rejonem hutniczym stał się Ustroń, gdzie w 1772 roku,
dzięki staraniom księcia cieszyńskiego Alberta, otwarto
najnowocześniejszą hutę w ówczesnym cesarstwie, w której
uruchomiono pierwszy wielki piec hutniczy na Śląsku. Ustrońska
huta była zaopatrywana przez piętnaście kopalń, m.in. z
Cisownicy. Znacznie później, bo w 1839 roku, powstała działająca
do dziś huta w Trzyńcu, a rudę dostarczano do niej z trzynastu
kopalń w okolicy, m.in. z kopalni w Gutach.
Aż do roku 1829
wydobycie rudy żelaza w Księstwie Cieszyńskim pokrywało 100%
zapotrzebowania tutejszych hut. Do roku 1872, pomimo importu bardziej
jakościowych rud, lokalne kopalnie w dalszym ciągu zaopatrywały w
80% huty na terenie księstwa. Oznacza to, że w tym czasie Księstwo
Cieszyńskie było nieomal samowystarczalne, skoro zaledwie 20% rud
żelaza pochodziło z importu!
Koniec wydobycia rudy
żelaza w Księstwie Cieszyńskim nastąpił w przeciągu XIX wieku,
choć jeszcze w 1861 roku Ludwik Hohenegger podaje liczbę 400 nowych
miejsc wydobywczych na terenie pogranicza Księstwa Cieszyńskiego i
Margrabstwa Morawskiego. Za ostateczny koniec wydobycia rudy żelaza
w naszym regionie uznaje się rok 1895.
Po upływie 123 lat
wiedza na temat kopalń rudy w Księstwie Cieszyńskim uległa
nieomal całkowitemu zapomnieniu wśród mieszkańców regionu. Na
ślady tej działalności można natrafić sporadycznie. Jeżeli już
cokolwiek odnajdziemy, to będą to płytkie wgłębienia w ziemi.
Stare kopalnie zniknęły w gąszczu dziko rosnących drzew...
---
Bibliografia:
LENART Jan, Vliv
historické těžby železných rud v podbeskydské pahorkatině a
Moravskoslezských Beskydech na současný reliéf, Brno 2017.
KNÁPEK
Aleš, KVITA Dalibor, Stopy historické
železnorudné těžby v Podbeskydí,
Štramberk 2014.