Wiek dziewiętnasty
przyniósł wiele zmian w Księstwie Cieszyńskim. Z jednej strony
wielka rewolucja przemysłowa, z drugiej ruchy narodowotwórcze. Tuż
przed końcem pierwszej połowy „wieku pary” cieszyński tron
obejmuje trzydziestoletni arcyksiążę Albrecht von Habsburg, od tej
pory oficjalnie nazywany Albrechtem Austriacko-Cieszyńskim.
Dokładnie dzisiaj mija 200. rocznica jego urodzin, dlatego warto
przypomnieć tę ciekawą postać z naszych lokalnych dziejów.
Albrecht urodził się 3
sierpnia 1817 roku w Wiedniu jako najstarszy syn Karola Ludwika
Habsburga i jego żony Henerietty von Nassau-Weilburg. Jak nakazywał
habsburski zwyczaj chłopiec otrzymał wykształcenie wojskowe. Jego
wychowaniem zajmowali się m.in. doktor Jan Bihler, arcybiskup
Leopold von Firmian czy pułkownik Karol Cerrini de Monte Valachi.
Mały Albrecht był jednak bardziej typem technicznym aniżeli
wojskowym, a jego ulubionym przedmiotem stała się matematyka.
Wiedza techniczna okazała się niezastąpiona w okresie sprawowania
władzy nad Księstwem Cieszyńskim.
 |
| Albrecht Austriacko-Cieszyński w wieku czterech lat, litografia z 1821 roku |
Już w wieku zaledwie trzynastu lat został właścicielem 44 Pułku Pieszego i odznaczono go Orderem Złotego Runa. W dalszym ciągu uczył się taktyki wojskowej, obronności i innych przedmiotów z zakresu wojskowości. Ciekawostką jest fakt, że historii wojskowości uczył młodego Albrechta sam ojciec, który w 1809 roku zwyciężył wojska Napoleona Bonaparte w bitwie pod Aspern. W wieku dziewiętnastu lat razem z ojcem uczestniczył w koronacji cesarza Ferdynanda I na króla Czech.
 |
| Albrecht Austriacko-Cieszyński w wieku dwudziestu lat |
Mając dwadzieścia
siedem lat, ożenił się z Hildegardą bawarską, córką króla
Bawarii Ludwika I. Małżeństwo doczekało się trojga dzieci —
przeżyła tylko najstarsza córka Maria Teresa, wydana za mąż za
Filipa von Württemberg. Syn Karol Albrecht zmarł rok po
narodzinach, a córka Matylda Maria spłonęła żywcem przyłapana
na paleniu papierosów. Młoda arcyksiężniczka, chcąc ukryć
naganne zachowanie, schowała niedopałek w fałdach swej sukni i
stanęła w płomieniach. Aby zapewnić dziedziców dla zgromadzonego
majątku, Albrecht adoptował Fryderyka oraz Karola Stefana, synów
swojego brata Karola Ferdynanda rezydujących dotychczas w nadanym im
majątku Židlochovice pod Brnem.
Po śmierci ojca w 1847
roku, mając trzydzieści lat, został księciem cieszyńskim.
Przejął on dobrze prosperujące Księstwo Cieszyńskie i
sąsiadujące z nim Państwo Żywieckie. Kontynuował gospodarczy
rozwój księstwa, szybko stając się drugą, najważniejszą po
cesarzu, osobą w monarchii. Jego ojciec zlecił budowę Browaru
Zamkowego w Cieszynie, ale dopiero Albrecht tak naprawdę rozkręcił
rodzinny interes browarniczy. Zachęcony sukcesem Cieszyna,
zdecydował się założyć kolejny browar w Żywcu, który otwarto w
1856 roku, a więc niecałe dziesięć lat po Cieszynie. Ciekawostką
jest fakt, że w obu browarach Albrecht zastosował pierwsze
działania marketingowe, co wcześniej nie było zwyczajem
Habsburgów.
 |
| Albrecht Austriacko-Cieszyński w wieku trzydziestu lat |
Albrecht wspierał rozwój
przemysłu w Księstwie Cieszyńskim, m.in. hut w Trzyńcu i
Ustroniu, a także tartaków wodnych i parowych w Cieszynie i
Jabłonkowie. Prócz tego budował na terenie Księstwa Cieszyńskiego
młyny parowe, fabryki likieru, rafinerie, fabryki oleju, fabryki
sera i cukrownie. Założył także kilka warsztatów zajmujących
się konserwacją słupów telegraficznych i wspierał górnictwo w
zagłębiu ostrawsko-karwińskim.
Prywatnie arcyksiążę
Albrecht był konserwatystą we wszystkich dziedzinach życia. Był
typowym państwowcem, któremu zależało na tym, by kraj działał
jak trzeba, a jego przedstawiciele wywiązywali się ze swoich
obowiązków. Te dwie cechy powodowały poważne spięcia pomiędzy
nim a cesarzową Elżbietą „Sisi”. Dziś mamy przed oczami obraz
cesarzowej wykreowanej przez popkulturę, czyli cukierkowej piękności
z wiedeńskich salonów, który jest niezgodny z prawdą historyczną
(cesarzowa potrafiła też pokazać rogi). Albrecht wcale nie hamował
się przed krytykowaniem cesarzowej, jeżeli nie postępowała tak,
jak wymagała tego dworska etykieta lub jak on uważał, że powinna
się zachowywać kobieta u boku cesarza Franciszka Józefa. Czasem
ich kłótnie były tak gwałtowne, że na dworze musiała
interweniować policja, sporządzając notatki, które później
zaginęły. Ogólnie prywatne życie Albrechta było mniej udane niż
jego interesy i kariera wojskowa.
 |
| Albrecht Austriacko-Cieszyński w wieku pięćdziesięciu siedmiu lat |
Tak jak poprzedni
książęta cieszyńscy, począwszy od Alberta Sasko-Cieszyńskiego i
Marii Krystyny Habsburg, interesował się sztuką. Był zresztą
kolejnym dziedzicem zbiorów w wiedeńskiej Albertinie. Do dziś
przed Albertiną stoi jego dostojny pomnik. Poważnym problemem
arcyksięcia Albrechta był jego wzrok. Pod koniec życia ten
cieszyński władca był prawie ślepy. Zmarł 18 lutego 1895 roku w
Arco we Włoszech. Został pochowany w kryptach kościoła Kapucynów
w Wiedniu.
Z ciekawostek warto
jeszcze dodać, że arcyksiążę osobiście dołożył się do
budowy Szpitala Śląskiego w Cieszynie (1882 r.), a także
istniejącej do dziś szkoły rolniczej po zachodniej stronie Olzy,
która również współcześnie oficjalnie nosi nazwę Albrechtova
Střední Škola (Szkoła Średnia
Albrechta). Naukę w szkole rozpoczęto w 1872 roku. Na cześć
Albrechta Austriacko-Cieszyńskiego, Karel Komzák
napisał utwór pt. Marsz Arcyksięcia Albrechta
(Erzherzog-Albrecht-Marsch),
który do dziś jest częścią austriackich defilad wojskowych.
W 200. rocznicę jego
urodzin warto wspomnieć o jego niepodważalnych dokonaniach, jakie
prowadziły do rozwoju gospodarczego naszego regionu. Albrecht
Austriacko-Cieszyński jest jedną z tych postaci w naszej lokalnej
historii, którym bezdyskusyjnie należy się pamięć i cześć.