Księstwo Cieszyńskie sprzedane za 50.000 złotych

Księstwem Cieszyńskim rządziły dwa potężne rody – Piastowie i Habsburgowie. Ale kto miałby szansę, gdyby to nie Habsburgowie przejęli „osierocone” po Piastach księstwo? Po śmierci Elżbiety Lukrecji w 1653 roku wyłoniło się kilku pretendentów do korony Księstwa Cieszyńskiego, jednak najpoważniejszym przeciwnikiem Habsburgów był syn Elżbiety Lukrecji – Ferdynand Jan.



Ferdynand Jan von Liechtenstein urodził się 27 grudnia 1622 roku na zamku w Lednicach, będącym w posiadaniu jego rodziców. 7 lipca 1650 roku ożenił się z Dorotą Anną Marią von Lodron, córką Filipa Jakuba, hrabiego z Lodron, i Wiktorii di Collalto. Ferdynand Jan otrzymał bardzo dobre wykształcenie, o co zadbał jego ojciec Gundaker von Liechtenstein, ale także matka − Elżbieta Lukrecja, księżna cieszyńska. Ze swoim kuzynem i przyjacielem Karolem Euzebiuszem von Liechtenstein podróżował po Węgrzech, Włoszech, Anglii, Francji i Niemczech. Po powrocie z wojaży otrzymał od ojca posiadłości w Moravskim Krumlovie i Olbramovichach na Morawach. Zajmowanie się posiadłościami nie było dla młodego Ferdynanda Jana interesującym zajęciem, dlatego w 1647 roku zaciągnął się do armii cesarskiej.

Jego kariera wojskowa przypadła na schyłek wojny trzydziestoletniej, tak więc bronił przed wojskami szwedzkimi Wiednia, Kremży, Korneuburka czy Mikulova. Za odwagę i upór w czasie walk w Jihlavie, Brnie i Ołomuńcu cesarz Ferdynand III Habsburg mianował go pułkownikiem.

Wraz z końcem wojny trzydziestoletniej w 1648 roku, Ferdynand Jan nie zakończył swojej kariery wojskowej. Niedługo potem pomagał polskiej armii, której sprzymierzeńcem był cesarz Ferdynand III Habsburg, w walce z ustępującymi z Europy Środkowej Szwedami. Po śmierci szwedzkiego króla Karola Gustawa, zrezygnował z kariery wojskowej i powrócił do swojego majątku na Morawach.

Talar Elżbiety Lukrecji z wizerunkiem księżnej (ze zbiorów MŚC)

W 1653 roku zmarła jego matka Elżbieta Lukrecja, która samotnie rządziła Księstwem Cieszyńskim. Cesarz Ferdynand III Habsburg na podstawie umowy lennej z 1327 roku, jako król czeski, przejmuje władzę w Księstwie Cieszyńskim. Ferdynand Jan nie zgadzał się jednak z takim rozwiązaniem, twierdząc, że jego matka została nielegalnie pozbawiona prawa do przekazania księstwa swoim dziedzicom. Umowa lenna stanowiła bowiem, że Księstwo Cieszyńskie jest lennem dziedzicznym, a zatem tron książęcy należy się potomkom Elżbiety Lukrecji.

Dowody, jakie książę Ferdynand Jan von Liechtenstein przedstawił cesarzowi, musiały być przekonujące i uzasadnione skoro 28 czerwca 1656 roku cesarz Ferdynand III Habsburg wydał rozkaz przewodzniczącemu Komory Cieszyńskiej – hrabiemu Kolowratowi, żeby rozpoczął pertraktacje w sprawie Księstwa Cieszyńskiego. Mało tego, pertraktacje zakończono z korzyścią dla księcia. Cesarz przedstawił jednak dowody, że Księstwo Cieszyńskie za jego rządów nabyło większej wartości, aniżeli posiadało w czasie jego przejęcia po śmierci Elżbiety Lukrecji. Tak więc, dopiero kiedy książę Ferdynand Jan zapłaci 200 000 złotych reńskich, Księstwo Cieszyńskie zostanie mu zwrócone w dziedziczne lenno.

Książę Ferdynand Jan nie posiadał takiej kwoty, więc złożył do sądu protest o to, że z powodu braku pieniędzy może nie odzyskać świętego prawa dziedziczenia Księstwa Cieszyńskiego. Postawił warunek wszczęcia nowych pertraktacji z cesarzem Ferdynandem III Habsburgiem. Cesarz obniżył zatem kwotę odszkodowania do 90 000 złotych reńskich, ale i tej kwoty książę Ferdynand Jan nie mógł uzbierać.

Książę postanowił zatem odzyskać przynajmniej majątki w Skoczowie i Strumieniu, które jego pradziadek Wacław III Adam sprzedał, żeby zdobyć pieniądze, a jego dziadek Adam Wacław odkupił z powrotem. Majątki te stanowiły podobno prywatną własność książąt cieszyńskich i nie obejmowała ich umowa lenna, gdyż zgodnie z prawem zostały wykupione i dołączone do lenna. W dokumentach Komory Cieszyńskiej z czasów przejmowania księstwa nie było wzmianki na ten temat, tak więc książę Ferdynand Jan został dwukrotnie odesłany z kwitkiem − po raz pierwszy w 1654 roku i po raz drugi w 1663.

Umierając 9 stycznia 1666 roku na zamku w Moravskim Krumlovie, wskutek ciężkiej choroby (podejrzewa się także otrucie księcia, na zlecenie Habsburgów, a następnie jego żony, która zmarła 27 maja 1666, a więc kilka miesięcy po Ferdynandzie Janie von Liechtenstein), przekazał swoje prawa do Księstwa Cieszyńskiego kuzynowi i przyjacielowi Karolowi Euzebiuszowi von Liechtenstein.

Antoni Florian von Liechtenstein, ostatni z książąt Liechtensteinu, który sądownie dochodził praw do Księstwa Cieszyńskiego w 1720 roku

Karol Euzebiusz kontynuował spór o Księstwo Cieszyńskie z Habsburgami, jednak bezskutecznie. Po nim sprawę przejął syn Jan Adam von Liechtenstein, lecz również nie osiągnął zamierzonego celu. Przed śmiercią przekazał zatem prawa do Księstwa Cieszyńskiego swoim kuzynom, z których to jeszcze w 1720 roku Antoni Florian von Liechtenstein podjął się walki z cesarzem Karolem VI o Księstwo Cieszyńskie. Oczywiście na próżno.

Ród Liechtensteinów otrzymał później od Habsburgów 50 000 złotych reńskich zadośćuczynienia za stracone księstwo. Samo Księstwo Cieszyńskie oddano w lenno Leopoldowi, księciu Lotaryńskiemu. W rękach jego potomków księstwo pozostało do samego końca, a nawet dłużej.

Jakie dokumenty posiadał Ferdynand Jan von Liechtenstein, ubiegając się o Księstwo Cieszyńskie? Co zawierały, skoro księcia Liechtensteinu przed odzyskaniem księstwa powstrzymały jedynie kłopoty finansowe i niewypłacalność? Pewne jest to, że te dokumenty mogły dotrwać do naszych czasów, Ferdynand Jan von Liechtenstein wywiózł bowiem za granicę nieomal całe archiwum kancelarii książęcego zamku w Cieszynie. Zrobił to, bo miał do tego pełne prawo, dziedzicząc je po matce Elżbiecie Lukrecji i chcąc na ich podstawie odziedziczyć po niej tron. Do dziś w archiwach Księstwa Liechtensteinu, Szwajcarii i Austrii znajdują się nieodkryte dotąd dokumenty, które mogłyby rzucić nieco więcej światła na historię naszej Małej Ojczyzny.

Na koniec warto zaznaczyć, że ród Liechtensteinów, który walczył z Habsburgami o tron Księstwa Cieszyńskiego, do dziś rządzi jednym z najbogatszych państw współczesnej Europy – Księstwem Liechtensteinu. Ciekawe, jak potoczyłyby się losy Księstwa Cieszyńskiego, gdyby spór o księstwo zakończył się wygraną Liechtensteinów...