Spalony kościół w Gutach. Najstarszy kościół drewniany w Księstwie Cieszyńskim

Dziś rano Księstwo Cieszyńskie obiegła straszna wieść, spłonął drewniany kościół Bożego Ciała w Gutach. Nasz region doznał ogromnego uszczerbku na historii, kulturze i tradycji. 

Kościół Bożego Ciała w Gutach został zbudowany, jak głosił napis nad wejściem, w 1563 roku za panowania Wacława III Adama. O jego wiekowości świadczył też kościelny dzwon z wygrawerowanym na nim rokiem 1565. Był on zatem najstarszym zachowanym kościołem drewnianym w Księstwie Cieszyńskim. Zbudowany został dla ewangelików, jednak na mocy cesarskiego dekretu z 23 marca 1653 roku, oddano go w ręce katolickich księży z Trzycieża. Do dziś był on kościołem filialnym parafii w Trzycieżu. Przylegający do kościoła cmentarz służył jednak aż do 1882 roku katolikom i ewangelikom.

Historyczna bryła zawierała cenny inwentarz, który był świadectwem wiary i pracy cieszyńskiej szlachty i tutejszego ludu. Z najstarszego okresu, jeszcze luterańskiego, pochodził fragment ołtarza ufundowanego przez rycerzy Jerzego Sobka z Kornic i Jerzego Nieborskiego z Nieborów, których herby rodowe znajdowały się w dolnej części ołtarza. W jego centralnej części znajdowało się wyobrażenie Ostatniej Wieczerzy, zwieńczone napisem w języku czeskim (który był oficjalnym językiem urzędowym i kościelnym w księstwie): Wezmiete a geste toto gest tielo me které se za was widawa na odpussteni hrichuw / wezmiete a pigte tot gest krew ma která se za was wilewa na odpusstieni hrichuw (Bierzcie i jedzcie, to jest bowiem ciało moje, które za was będzie wydane na odpuszczenie grzechów, bierzcie i pijcie, to jest bowiem krew moja, która za was będzie wylana na odpuszczenie grzechów).

W nawie po lewej stronie znajdowało się epitafium nieznanej rodziny z 1620 roku. To epitafium zwróciło moją uwagę wiosną tego roku, podczas ostatniej wizyty w Gutach, ze względu na znajdujące się na nim heraldyczne wyobrażenie orła Księstwa Cieszyńskiego. W kościele znajdował się również unikatowy chór w kształcie litery L, zdobiony malowaną arabeską. Jak głosił zachowany na nim napis wykonał go w 1642 roku Szczepan Sowa z Nieborów. Sam chór był cennym zabytkiem zdobnictwa sakralnego z okresu wojny trzydziestoletniej.

Łuk triumfalny we wnętrzu kościoła zdobiony był malowidłami temperowymi z połowy XVII wieku. Z końca XVII wieku pochodziło antepedium przedstawiające dusze cierpiące w płomieniach, nad którymi wznosił się Anioł z hostią. Unikatem w ramach Księstwa Cieszyńskiego były cztery płótna z pierwszej połowy XVIII wieku, na których przedstawiono sceny biblijne. Płótna te były wykorzystywane przez cieszyńskich jezuitów jako pomoce dydaktyczne w nauczaniu ludu.

Kościół przeszedł gruntowną rekonstrukcję w latach 2011 – 2012, mającą na celu uratowanie zabytku.

Chciałem o nim napisać w przyszłości jako o ciekawym miejscu na mapie zabytków naszego księstwa. Kościół, który pamięta czasy piastowskie, to tak miał brzmieć tytuł artykułu... Dziś przyszło mi o nim pisać w czasie przeszłym... Niewielu wiedziało o istnieniu tego zabytku. Ja sam odwiedziłem to miejsce dwa razy w życiu i nigdy nie zapomnę panującej wewnątrz atmosfery. Swoistego powiewu wieków, który był odczuwalny po przekroczeniu progu kościoła. Rozmawiając ze znajomymi, stwierdziłem, że dopiero dziś, kiedy kościoła już nie ma, usłyszeli o nim po raz pierwszy w życiu... Celebrujemy różnego rodzaju święta ogólnopaństwowe, odstawiając przy tym wiernopoddańcze szopki polityczne... Oczywiście, świętujmy, ale nie zapominajmy też o tym, co jest dla nas najważniejsze, czyli o historii naszego własnego regionu... Historii, której drobne cieszyńskie epizody składają się na dzieje ludzkości.

Kościół Bożego Ciała w Gutach należy już do przeszłości, jednak jest on kolejnym przykładem czegoś, co doceniamy, kiedy bezpowrotnie to tracimy. Wydaje mi się, że to zdarzenie jest też przestrogą dla nas samych, mieszkańców Księstwa Cieszyńskiego, by wreszcie zadbać w należyty sposób o lokalną historię, kulturę i tradycję — zanim stracimy je bezpowrotnie.

---

Obecnie wnętrza kościoła zachowały się tylko w świecie wirtualnym w postaci wirtualnego spaceru :-( Spacer dostępny pod tym linkiem:  http://www.farnost-stritez.cz/guty/index.php?page=virtualni-prohlidka