PREHISTORIA
Najstarsze ślady
osadnictwa na ziemiach późniejszego Księstwa Cieszyńskiego
pochodzą sprzed 783 000 lat p. n. e1.
Pierwsze społeczności rolnicze pojawiły się na tych terenach
dopiero w IV tysiącleciu p.n.e. i związane są z późną kulturą
lendzielską. Pozostałości po niej odnaleziono na trzech
stanowiskach archeologicznych tj. Krasnej, Gumnach i Kisielowie.
Nieliczne są znaleziska z epoki brązu a ziemie obecnego
Księstwa Cieszyńskiego pełniły wówczas raczej rolę
komunikacyjną2.
Zmiana nastąpiła pod koniec tej epoki i na początku epoki żelaza,
kiedy powstała sieć osadnicza kultury łużyckiej. Powstały wtedy
osiedla w Kocobędzu (tzw. Stary Cieszyn), na Górze Zamkowej w
Cieszynie, na Tule i w Wędryni. Okres przedrzymski cechują tutejsze
osadnictwo wpływy kultury puchowskiej. Pojedyncze znaleziska z
okresu rzymskiego świadczą o przebiegu szlaków handlowych, a
ślady dużych osad z tych czasów odnaleziono w Łazach i Kowalach3.
WCZESNE ŚREDNIOWIECZE
Pierwsze ślady
osadnictwa Słowian na terenie późniejszego Księstwa Cieszyńskiego
pochodzą z VIII wieku n. e. i wiążą się z plemieniem Gołęszyców.
W latach 80. IX wieku ziemie Gołęszyców wchodzą w skład Państwa
Wielkomorawskiego rządzonego przez dynastię Mojmirowców (część
historyków podważa tą przynależność)4.
Należy mieć jednak na pamięci, że mieszkańcy tych ziem nie
zaliczali się do właściwych Morawiam. Już w 907 roku, w wyniku
najazdów plemion madziarskich upadło Państwo Wielkomorawskie, a
tereny Gołęszyców, późniejszego Księstwa Cieszyńskiego,
przechodzą pod panowanie czeskich Przemyślidów. Na schyłku X
wieku tereny zamieszkiwane przez Gołęszyców stanowiły pole
rywalizacji państw Piastów i Przemyślidów. W 990 roku zostają
przyłączone do Państwa Polskiego5.
ŚREDNIOWIECZE
Tuż po utworzeniu
administracji kasztelańskiej w Państwie Polskim ustanowiono na tych
terenach kasztelanię cieszyńską, wzmiankowaną w 1155 roku, której
centralnym grodem był Cieszyn (pierwsza pisemna wzmianka o
kasztelanii cieszyńskiej jest zarówno pierwszą pisemną wzmianką
o Cieszynie, choć współczesne badania historyczne dowodzą, że
Cieszyn mógł być wzmiankowany już w roku 1000, w dokumencie
biskupów wrocławskich)6.
W 1136 roku w wyniku rozbicia dzielnicowego ziemia cieszyńska staje
się częścią dzielnicy śląskiej. Niedługo potem dzielnica
śląska dzieli się na pomniejsze samorządne księstwa. W 1172 roku powstaje Księstwo Opolskie, które już w 1202 roku przekształca się
w Księstwo Opolsko-Raciborskie rządzone przez Mieszka I
Plątonogiego7.
Z 1223 roku pochodzi dokument, który wymienia najstarsze
miejscowości należące do kasztelanii cieszyńskiej, czyli
Bielowicko, Goleszów, Iskrzyczyn, Nawsie, Ogrodzona, Puńców,
Radowice (dziś nieistniejące), Solca, Świętoszówka, Wisła
(obecnie Wisła Wielka i Mała, przed 1290 do regionu pszczyńskiego),
Zamarski, Zarzecze, Nagerwice (dziś nieistniejące) i
Kleczomia/Klechynoga (dziś nieistniejąca). Oprócz nich wymieniono
również przedmieścia Cieszyna - późniejsze Frysztackie
Przedmieście. W 1227 wzmiankowana jest Orłowa, a w 1229 Cierlicko,
Dąbrowa, Kocobędz, Lacbanty (obecnie nieznane), Ostrawa, Wierzbica,
Zabłocie i Żuków (obecnie Żuków Dolny i Górny). W dokumencie,
który uregulował granicę księstwa opolsko-raciborskiego na
Ostrawicy po raz pierwszy wymieniono Bogumin i Gruszów. Zanim
powstało właściwe Księstwo Cieszyńskie wymieniono miejscowości
takie jak: Lubno (1281), Skoczów (1282), Krasna (1284), Simoradz
(1286). Najpewniej też w czasach kasztelanii cieszyńskiej istniały
również: Górki (Małe), Kula (dziś nieistniejąca), Łazy, Raj,
Grodziszcz, Bielsko (Stare), Bielsko, Mikuszowice oraz Jamnica. Choć
w dokumentach zostały wymienione znacznie później materiał
archeologiczny potwierdza ich wcześniejszy rodowód.
Źródła:
1I.
Panic, Śląsk Cieszyński w czasach prehistorycznych, 2009, s. 179.
2I.
Panic, Śląsk Cieszyński w czasach prehistorycznych, 2009, s. 201
– 210.
3I.
Panic, Śląsk Cieszyński w czasach prehistorycznych, 2009, s. 201
– 226.
4I.
Panic, Śląsk Cieszyński w czasach prehistorycznych, 2009, s. 249.
5K.
Maleczyński, Śląsk między Polską, Czechami i Niemcami w X
wieku, 1961, s. 18 – 25.
6I.
Panic, Śląsk Cieszyński w czasach prehistorycznych, 2009, s. 232.
7I.
Panic, Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528 roku), 2010, s.
31 – 54.