220 lat temu zmarła
księżna Maria Krystyna. Wtedy w Cieszynie nie drukowano jeszcze ani
„Gwiazdki Cieszyńskiej”, ani „Dziennika Cieszyńskiego”,
toteż mieszkańców Księstwa Cieszyńskiego zawiadomiła o śmierci
księżnej jedna z najstarszych gazet w Europie czyli „Wienner
Zeitung”. Poza granicami księstwa o zdarzeniu informował
mieszkańców zaboru rosyjskiego „Kuryer Litewski”.
 |
| Maria Krystyna, księżna cieszyńska ur. 1742, zm. 1798 |
Maria Krystyna przyszła
na świat 13 maja 1742 w jednej z komnat wiedeńskiego pałacu
Hofburg. W kręgach austriackiej arystokracji nazywana była „Mimi”.
Jako czwarta córka austriackiej pary cesarskiej − Marii Teresy i
Franciszka I, stała się najukochańszą córką cesarzowej. Ta z
kolei rozpieszczała swoją „Mimi” od najmłodszych lat. Wpływ
na ten fakt miała niewątpliwie data urodzin Marii Krystyny, gdyż
urodziła się dokładnie w dniu dwudziestych piątych urodzin Marii
Teresy.
 |
| Maria Krystyna w wieku ok. 15 lat |
Z jej licznego rodzeństwa
najmniej szczęścia miała chyba siostra Maria Antonina, królowa
Francji, zgilotynowana publicznie w czasie rewolucji francuskiej.
Bracia i siostry zazdrościli Marii Krystynie talentu, urody i
matczynej faworyzacji. Matka spełniła każde, nawet najbardziej
wymyślne, zachcianki swojej ukochanej „Mimi”. Jej pierwszą
guwernantką była księżna Maria Charlotte Trautson, jednak Marii
Krystynie nie odpowiadało towarzystwo tej pani, zatem w 1756 roku
(mając 14 lat) wyprosiła u matki zmianę guwernantki, która będzie
według niej bardziej odpowiednia. Prośby „Mimi” zostały
wysłuchane i jej nową opiekunką stała się hrabina Maria Anna
Vasquez. Nowa guwernantka zyskała sympatię Marii Krystyny i kiedy
ta rządziła już własnym dworem, przydzieliła jej obowiązki
ochmistrzyni.
 |
| Autoportret Marii Krystyny |
Piękna, bardzo
inteligentna i obdarzona talentem artystycznym Maria Krystyna
otrzymała też solidne wykształcenie, co nie było powszechne w
tamtych czasach. Ogromny wpływ na ten fakt miała postawa jej matki
Marii Teresy, która jako kobieta od najmłodszych lat musiała
udowadniać, że kobiety również zasługują na wykształcenie i
mogą brać udział w życiu politycznym. O edukację Marii Krystyny
zadbał jezuita o. Lachner. To on nauczył ją kilku języków i
historii. Wiemy, że mówiła perfekcyjnie po włosku, francusku i
angielsku, a także znała węgierski, łacinę i grekę. Bardzo
wcześnie młoda Maria Krystyna wykazała się również wielkim
talentem artystycznym. Jej prace malarskie można dziś podziwiać w
pałacu Schönbrunn w Wiedniu. Namalowała kilku członków rodziny
cesarskiej, w tym siebie, a także kopiowała dzieła sztuki
holenderskich i francuskich mistrzów. Na szczególną uwagę
zasługuje namalowany przez Marię Krystynę w 1762 roku obraz
przedstawiający rodzinę cesarską świętującą dzień św.
Mikołaja.
 |
| Namalowany przez Marię Krystynę obraz, przedstawiający rodzinę cesarską w dniu św. Mikołaja |
 |
| Namalowany przez Marię Krystynę obraz przedstawiający brata Józefa II z żoną Izabelą tuż po porodzie córki Marii Teresy |
Siedemnastoletnia Maria
Krystyna wdała się w przelotny romans z księciem Wirtembergii –
Ludwikiem Eugeniuszem, który nie spodobał się jej matce. Cesarzowa
uważała bowiem, że trzeci syn księcia Wirtembergii nie jest
wystarczająco dobrą partią dla młodej arcyksiężniczki. W 1760
roku podczas koncertu Maria Krystyna poznała królewicza polskiego
Alberta von Sachsen, syna króla Augusta III i Marii Józefy
Habsburżanki. Okazało się, że była to miłość od pierwszego
wejrzenia, o czym wspominał później w swych listach młody Albert.
Niemniej jednak młoda Maria Krystyna wdała się również w dłuższy
romans z księżniczką Parmy Izabelą, późniejszą żoną Józefa
II, brata Marii Krystyny. W XVIII wieku homoseksualne romanse nie
były niczym nadzwyczajnym wśród bogatych warstw społecznych.
Wtedy mawiano nawet, że rodzina składa się z ojca, matki, kochanka
ojca i kochanki ojca, kochanki matki i kochanka matki, a na sam
koniec z dzieci.
 |
| Ludwik Eugeniusz, książę Wirtembergii |
Izabela wyrażała
głębokie uczucia wobec Marii Krystyny, które zawierała zazwyczaj
w pisanych po francusku listach (zachowanych zresztą w wiedeńskich
archiwach). Obie kobiety spędzały ze sobą tyle czasu, że zyskały
nawet porównanie do Orfeusza i Eurydyki. Łączyły je wspólne
zamiłowania do muzyki i sztuki, ale przede wszystkim głęboka,
wzajemna miłość. Codziennie pisały do siebie długie listy, w
których ujawniały swoje uczucia. Romans zakończyła dopiero śmierć
Izabeli, która zmarła w 27 listopada 1763 roku w trakcie porodu.
Śmierć kochanki bardzo dotknęła Marię Krystynę.
 |
| Izabela, księżna Parmy |
Na pogrzebie Izabeli
pojawił się również książę Albert, który dopiero wtedy
nawiązał bardziej zażyłą znajomość z Marią Krystyną. Już w
1764 roku Albert został zaproszony przez Marię Krystynę do
Wiednia. O ich związku wiedziała jedynie cesarzowa Maria Teresa,
która nakazała czekać młodym z ujawnieniem swojego związku ze
względu na plany ojca Marii Krystyny, który chciał ja wydać za
mąż za księcia Sabaudii – Benedykta. Jednak ojciec Marii
Krystyny umarł nagle 18 sierpnia 1765 roku na atak serca i właściwie
nic nie stało już na przeszkodzie do ślubu z Albertem.
 |
| Albert Sasko-Cieszyński |
Przygotowania do ślubu
rozpoczęto jesienią 1765 roku. Maria Teresa w obawie, że jej
najukochańsza córka nie będzie żyła w dostatku, postanowiła
mianować Alberta marszałkiem Węgier, co zmusiło go do
przeprowadzki do zamku w Preszpurku (dziś Bratysława), który
został specjalnie z tej okazji odnowiony i wyposażony w najlepsze
sprzęty tamtej epoki. Wreszcie Maria Krystyna otrzymała bogaty
posag w postaci Księstwa Cieszyńskiego (jednego z najbardziej
dochodowych regionów Austrii), miasta Mannersdorf, Ungarish
Altenburg, a także kwotę 100 000 guldenów. Te dary wywołały
niezadowolenie i zazdrość wśród rodzeństwa Marii Krystyny.
2 kwietnia 1766 roku
odbyły się oficjalne zaręczyny, a już 4 dni później w kaplicy
pałacu Hofburg ślub młodej pary. Maria Krystyna była ubrana w
białą suknię haftowaną perłami, a Albert miał na sobie wojskowy
mundur. Maria Krystyna była jedyną córką Marii Teresy, która
wyszła za mąż z miłości, a nie z powodów politycznych. Jej
siostra Maria Amalia pomimo błagań i próśb nie poślubiła
mężczyzny, którego szczerze kochała, co spowodowało, że do
końca życia nie utrzymywała kontaktów z matką.
 |
| Ślubny kartusz herbowy Marii Krystyny i Alberta Sasko-Cieszynskiego |
Małżonkowie podzielali
swoje zamiłowania do sztuki, czego niezmywalnym dowodem po dziś
dzień jest założona przez nich w 1768 roku wiedeńska galeria
sztuki Albertina. Choć w Cieszynie, jak większość Habsburgów,
bywali rzadko, to dbali o rozwój miasta i księstwa. Po pożarze
Cieszyna ufundowali budowę nowego ratusza (pomiędzy oknami
pierwszego i drugiego piętra ryzalitu zawieszono marmurową płytę
dziękczynną poświęconą księciu Albertowi Sasko-Cieszyńskiemu i
jego żonie Marii Krystynie. Dziś próżno jej szukać na fasadzie
ratusza) czy kościoła Marii Magdaleny. To właśnie Maria Krystyna
i jej mąż Albert jako pierwsi postanowili przekształcić ruiny
cieszyńskiego zamku średniowiecznego w wiedeński pałac barokowy.
Plany te nigdy nie zrealizowano ze względu na przedwczesną śmierć
Marii Krystyny. Do ważniejszych fundacji małżonków należy
również zaliczyć kościół w Strumieniu, w którym do dziś wisi
wspólny ich portret.
 |
| Maria Krystyna z mężem Albertem i ich ukochanymi psami |
Z małżeństwa z
Albertem Maria Krystyna doczekała się tylko jednej, zmarłej w
dzieciństwie córki Krystyny (16 maja 1767 – 17 maja 1767). W 1792
roku adoptowali Karola, syna Leopolda, brata Marii Krystyny, i jego
obdarzyli swoją miłością, a także uczynili dziedzicem Księstwa
Cieszyńskiego, dając tym samym początek linii Habsburgów
lotaryńsko-cieszyńskich (von Habsburg-Lothringen-Teschen).
 |
| Medal pamiątkowy wybity z okazji podpisania Pokoju Cieszyńskiego w 1779 roku z panoramą Cieszyna |
13 maja 1779 roku, a więc
w trzydzieste siódme urodziny Marii Krystyny, podpisano w Cieszynie
tak zwany Pokój Cieszyński, który zakończył szereg wojen
toczonych od roku 1740 przez króla pruskiego Fryderyka II i elektora
bawarskiego Karola IV Teodora przeciwko monarchii habsburskiej (wojna
o sukcesję bawarską), na czele której stała cesarzowa Maria
Teresa Habsburg i jej syn Józef II. Wybór Cieszyna i Księstwa
Cieszyńskiego nie był wtedy przypadkowy, gdyż do podpisania pokoju
trzeba było znaleźć teren neutralny politycznie i niezaangażowany
bezpośrednio w spór. Takim terenem było za rządów Alberta i
Marii Krystyny Księstwo Cieszyńskie, wówczas po raz ostatni na
arenie międzynarodowej polityki europejskiej wymienione jako
niezależny byt państwowy. Później, aż do 1918 roku, Księstwo
Cieszyńskie wymieniane jest już tylko jako jeden z wielu regionów
szeroko pojętej Austrii, część składowa Śląska Austriackiego i
tytularne, dziedziczne lenno kolejnych Habsburgów.
 |
| Maria Krystyna, księżna cieszyńska |
W 1797 roku Maria
Krystyna zaczęła się uskarżać na bóle żołądka. Lekarz
zalecił jej pobyt w uzdrowisku Teplice (w Czechach), po którym
nastąpiła krótkotrwała poprawa zdrowia. Niestety choroba
powróciła i 23 czerwca 1798 roku napisała do swego męża list
pożegnalny, wspominając w nim o swoim głębokim uczuciu, jakie do
niego żywi. Następnego dnia (24 czerwca 1798) Maria Krystyna zmarła
w wieku 56 lat. Została pochowana w kryptach cesarskich pod
Kościołem Kapucynów w Wiedniu, natomiast jej serce złożono w
Kaplicy Loretańskiej w Mauzoleum Serc (Herzgruft), gdzie do dziś
spoczywają 54 urny z sercami członków dynastii habsburskiej.
 |
| Informacja o śmierci Marii Krystyny zamieszczona w "Kuryerze Litewskim", 1798 r. |
 |
| Zawiadomienie o śmierci Marii Krystyny w "Wienner Zeitung", 1798 r. |
W kaplicy Kościoła
Augustianów Albert zlecił budowę imponującego nagrobka dla swojej
najukochańszej żony. Grobowiec z białego marmuru kararyjskiego
jest obecnie jednym z najważniejszych zabytków wiedeńskiej sztuki
funeralnej, a dzięki niemu pamięć o cieszyńskiej księżnej
przetrwa kolejne wieki...
 |
| Grobowiec z białego marmuru kararyjskiego w kościele Augustianów w Wiedniu |
|
|
|
|
 |
| Trumna z ciałem księżnej cieszyńskiej Marii Krystyny. Do dziś na jej grobie składane są kwiaty. |
 |
| Tabliczka informacyjna przy trumnie Marii Krystyny w kryptach cesarskich w Wiedniu |
