Święty Wacław, książę
Czechów. Kim był? Kiedy i w jaki sposób jego kult zawędrował na
ziemie Księstwa Cieszyńskiego? Dlaczego stał się niepożądanym dziś na Śląsku Cieszyńskim
świętym?
 |
| XVIII wieczny obraz olejny z wizerunkiem św. Wacława pochodzący z oryginalnego wyposażenia rotundy pw. św. Mikołaja i św. Wacława w Cieszynie. |
Święty Wacław urodził
się około 907 roku, jako najstarszy syn księcia Wratysława i
pogańskiej księżniczki Drahomiry. W wieku 13 lat Wacław stracił
ojca, a jego wychowaniem zajęła się jego babka, późniejsza
Święta Ludmiła. W 925 roku objął rządy w księstwie czeskim i
wygnał z niego swoją matkę i brata Bolesława. Rozpoczął wtedy
proces chrystianizacji Czech wznosząc przedromańską rotundę,
której pozostałości znajdują się w podziemiach katedry św. Wita
w Pradze. Wzrost znaczenia chrześcijaństwa i polityka Wacława
skutkowała zależnością Czech wobec Cesarstwa Niemieckiego, a to
było sprzeczne z interesami części czeskiej elity, która
popierała młodszego brata Wacława, Bolesława. Bolesław zaprosił
Wacława na uroczystości świętych Kosmy i Damiana do Starego
Bolesławca. Tam wywiązała się kłótnia pomiędzy braćmi,
Bolesław uderzył mieczem, Wacław uciekł do kościoła, ale zanim
tam dobiegł zabiło go trzech rycerzy Bolesława Tira, Česta i
Hněvsa. Zginął 28 września 929 lub 935 roku. wkrótce potem
Wacław został uznany za świętego jako męczennik.
 |
| Czaszka św. Wacława, przechowywana w relikwiarzu katedry św. Wita w Pradze |
Trudno jednoznacznie
powiedzieć kiedy jego kult przywędrował na ziemie Księstwa
Cieszyńskiego, jednak można się domyślać, że towarzyszył jego
mieszkańcom przynajmniej od samego początku jego istnienia, kiedy
to pierwszy książę cieszyński Mieszko zaczął zawierać umowy i
przymierza z dworem praskim. Pięciu potomków Mieszka nosiło dumne
imię Wacław.
W 1436 roku kardynał
Zbigniew Oleśnicki ustanowił Świętego Wacława jednym z czterech
głównych patronów Królestwa Polskiego, stąd do dziś wiele
najstarszych kościołów w Polsce nosi jego wezwanie.
 |
| Kaplica zamkowa pw. św. Mikołaja i św. Wacława w Cieszynie |
Podobnie jest z
najstarszym kościołem w Księstwie Cieszyńskim, który spełniając
funkcję kaplicy zamkowej był pod wezwaniem św. Wacława. W 1495
roku proboszcz pszczyński Wacław Hynal, pochodzący ze Stonawy,
ufundował do zamkowej kaplicy ołtarz p. w. Opatrzności Bożej,
Najświętszej Marii Panny, Jana Chrzciciela, św. Erazma oraz św.
Wacława. Zachowane do dziś XVIII wieczne urbarze zamkowe
stwierdzają jasno, że stara kaplica zamkowa jest pod wezwaniem św.
Wacława. Mówią także o mszach sprawowanych w niej w dniu 28
września i 6 grudnia. Dlatego dziś kaplica nosi wezwanie św.
Mikołaja i św. Wacława.
 |
| Korona św. Wacława - insygnium koronne Królestwa Czech przechowywane w skarbcu na Karlsztejnie |
Spór o Śląsk
Cieszyński w latach 1919 – 1920 doprowadził do powolnego
wymazywania św. Wacława z kart historii cieszyńskiej rotundy, jako
elementu czeskiego. Wielu historyków opiera się na dokumencie z
1223 roku, gdzie został wymieniony kościół św. Mikołaja. Z
dokumentu wcale nie wynika, że chodzi o zamkową rotundę, a
rozpoznany przez historyków proces osadniczy Cieszyna potwierdza
istnienie w tym czasie dwóch kościołów - św. Mikołaja i kaplicy
w grodzie kasztelańskim. Stąd patronat św. Mikołaja należałoby
postawić pod znakiem zapytania. Tym bardziej, że późniejsze
dokumenty dotyczące zamkowej kaplicy Mikołaja nie wymieniają, a
mówią o Wacławie. Wacławie, którego XX wieczna narracja
historyczna skrzętnie ukrywała ze względów politycznych... Nie
dochował się do naszych czasów nawet obraz Świętego Mikołaja,
natomiast obraz Świętego Wacława, będący częścią oryginalnego
wyposażenia rotundy istnieje do dziś.
Kult Świętego Wacława przetrwał na terenie Księstwa Cieszyńskiego także w postaci ludowych przysłów pogodowych: "Na świętego Wacława w polu pustki, w domu sława"; "Gdy na Wacława i Michała jasno, nie będzie w zimie ciasno"; "Na świętego Wacława mróz nastawa".
Wspomnijmy zatem w dniu
dzisiejszym św. Wacława - drugiego patrona naszego najstarszego
kościoła w Księstwie Cieszyńskim.